ლარის გამყარების რეცეპტი

რომან გოცირიძე: ეროვნულმა ბანკმა თავი უნდა შეიკავოს რეფინანსირების სესხების მოცულობის ზრდაზე და უნდა ასწიოს საპროცენტო განაკვეთი

 სებ-მა ლარზე არ იზრუნა და ახლა ინფლაციაზე ზრუნვა მოუწევს

 გასულ კვირაში ქართულ საფინანსო სივრცეში კიდევ ერთი რეკორდი დამყარდა. ეროვნული ბანკის მიერ კომერციულ ბანკებზე გაცემულმა რეფინანსირების სესხების მოცულობამ ისტორიულ მაქსიმუმს 1 მილიარდ 162 მილიონ ლარს მიაღწია. ამ თემაზე აქტიური პოლემიკა მანამდეც მიმდინარეობდა, თუმცა ამ ისტორიულმა ციფრმა, დოლართან მიმართებაში 2,50-ზე დაცემული ლარის ფონზე საკმაოდ მწვავე საპროტესტო ტალღა წარმოშვა.

მოგეხსენაბათ, ეროვნული ბანკი რეფინანსირების სესხებს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის უზრუნველსაყოფად მიმართავს და სხვადასხვა ინსტრუმენტების გამოყენებით ჭარბი ლიკვიდობის შემთხვევაში ახდენს მის ამოღებას ან/და ლიკვიდობის დეფიციტს ავსებს რეფინანსირების სესხებით, ანუ ბანკებს აწვდის რესურსს. რეფინანსირების სესხები, მიუხედავად იმისა, რომ ერთკვირიანია, ბოლო პერიოდია პერმანენტულად იზრდება, ნაშთი მატულობს.  მაგალითად, 2013 წელს რეფინანსირების სესხების ნაშთი 36 მილიონი ლარით გაიზარდა და წლის ბოლოსთვის 400 მილიონი ლარი შეადგინა (წლის განმავლობაში 1 მილიონ ლარსაც კი ჩამოსცდა). 2014 წელს ნაშთი 400-დან 712 მილიონ ლარამდე გაიზარდა, მიმდინარე წელს კი ბოლო მდგომარეობით 1,162 მილიარდ ლარამდეა გაზრდილი.

დღეს, თითქმის აღარავინ დაობს იმაზე, რომ რეფინანსირების სესხებს ლარზე ნეგატიური ზეგავლენა აქვს. არც ეროვნული ბანკის წარმომადგენლები უარყოფენ, რომ ეს ინსტრუმენტი ლარის კურსზე დადებითად არ მოქმედებს.

მაგრამ, რეფინანსირების სესხების მსგავსი მოცულობით გაცემას სებ-ი ბანკების ლიკვიდობის დეფიციტით ხსნის. ანუ ბანკების ლიკვიდობაზე ზრუნვას ლარის კურსი, ფაქტობრივად ეწირება.

ბანკებში ლიკვიდობის დეფიციტის მიზეზად მთავრობის მიერ სახაზინო ვალდებულებების და ობლიგაციების ჭარბი ემისია სახელდება. ანუ კომერციული ბანკები ასესხებენ მთავრობაზე სახსრებს და შემდეგ, როცა დაჭირდებათ სებ-ისგან უფრო იაფად სესხულობენ.

ლარის პრობლემების პირობებში კი რეფინანსირების სესხების მუდმივი ზრდა ნეგატიურ როლს ასრულებს. ეროვნული ბანკის “გულუხვობას” მიჩვეული საბანკო სექტორი ჭარბ ლიკვიდობას მთავრობის ფასიან ქაღალდებში აბანდებს და სარგებელს ნახულობს, დეფიციტს კი ეროვნული ბანკი უვსებს, რაც ლარს აწვება.

სიტუაციიდან გამოსავალი სებ-ის მიერ მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებაა. თუმცა, ამ მოსაზრებას არ იზიარებს საზოგადოების ნაწილი. თუმცა, ამ ნაწილს ალბათ არ ახსენდება თუ რა განსაზღვრავს მაგალითად დოლარის ფასს? მას განსაზღვრავს ის მონეტარული პოლიტიკა, რომელსაც ამერიკის ფედერალური სარეზერვო სისტემა ატარებს. მონეტარული პოლიტიკა სხვა არაფერია თუ არა, მარტივად რომ ვთქვათ, ფულის ფასის განსაზღვრა. შესაბამისად, ეროვნულ ბანკსაც შეუძლია ლარი გააძვიროს და ამით მის გამყარებას შეუწყოს ხელი.

40%-ით დევალვირებული ლარი, პრაქტიკულად, ყველა არგუმენტს ანეიტრალებს. მისი ზიანი გაცილებით დიდია, ვიდრე ყველა იმ დადებითი ეფექტის ჯამი, რაც დევალვაციას ახლავს. ეროვნული ბანკის პოლიტიკა ინფლაციის მაჩვენებელზეა ორიენტირებული, რომელიც მიზნობრივ დონეს დაგეგმილზე ადრე გადასცდა და ლოგიკურად, კიდევ გაიზრდება. უკვე ინფლაცია აიძულებს ეროვნულ ბანკს გაამკაცროს მონეტარული პოლიტიკა. სებ-მა არ იზრუნა ლარზე და ახლა მას ინფლაციაზე ზრუნვა მოუწევს.

ამ საკითხში ეროვნულ ბანკს ექსპერტთა ის ნაწილიც განუდგა გვერდზე, რომლებიც სებ-ის პოლიტიკას მხარს უჭერდნენ. მათ შორისაა ეროვნული ბანკის ყოფილი პრეზიდენტი და “საქართველოს ეკონომიკური განვითარების ცენტრის” თავმჯდომარე რომან გოცირიძეც. იგი აღნიშნავს, რომ ამ საკითხზე კომენტარის გაკეთებისგან თავს იკავებდა. გოცირიძე ეროვნულ ბანკს აქებს ფულის მასის სწორი მართვის გამო, მაგრამ აკრიტიკებს რეფინანსირების სესხების ნაწილში:

“ეროვნული ბანკის რეფინანსირების განაკვეთის საკითხი სპეკულირების საგანი გახდა, ამიტომ თავს ვიკავებდი ამ დისკუსიაში ჩაბმაში. აქვე მინდა ვთქვა, რომ მთელი წლის განმავლობაში ფულის მასის კონტროლი ეროვნული ბანკის მხრიდან ხორციელდებოდა ოპტიმალურად და მისი როლი ფასების ზრდაში თუ ლარის გაუფასურებაში მინიმალურია. ფულის მასის მოცულობის ცვლილება დამოკიდებულია არა მხოლოდ იმაზე, თუ რამდენი მიაწოდა ეროვნულმა ბანკმა კომერცუილ ბანკებს მისი ერთ-ერთი ინსტრუმენტის, რეფინანსირების სესხების მეშვეობით, არამედ თუ რამდენი იქნა ამოღებული ან შეკავებული სხვა, მათ შორის ფისკალური ბერკეტების გამოყენებით. ამ მხრივ ეროვნულ ბანკზე სასაყვედურო ნაკლები გვაქვს.

ახლა მთავარზე: ახდენს თუ არა რეფინანსირების განაკვეთის და შესაბამისად, ეროვნული ბანკის მიერ კომერციული ბანკებისათვის ფულის მიწოდების ცვლილება ფასებზე და ვალუტის კურსზე? რა თქმა უნდა, კი. როცა რეფინანსირების განაკვეთი მაღალია, ფული ძვირდება, როცა დაბალია-იაფდება და უფრო ხელმისაწვდომი ხდება. პირველ შემთხვევაში ხდება ეკინომიკური ზრდის შეფერხება, მაგრამ ფასების(ვალუტის) სტაბილურობა, მეორე შემთხვევაში-პირიქით. ამასთან, გასათვალისწინებელია სესხების ხანგრძლივობაც. ერთდღიანი და ერთკვირიანი, რაც ახლა ჩვენთან ხდება, ემსახურება ფულზე მოკლევდიანი დეფიციტის აღმოფხვრას, უფრო გრძელვადიანი (სამთვიანი, ერთწლიანი) კი ეკონომიკის დაკრედიტების ზრდას. დღევანდელ ვითარებაში ეროვნული ბანკის მიერ რეფინანსირების სესხების ზრდა არის ცუდი (ლარისთვის) და კარგი (რეცესიის შესაჩერებლად). ვინაიდან ამ დროისათვის პრიორიტეტულია ლარის სტაბილურობა, ეროვნულმა ბანკმა თავი უნდა შეიკავოს მისი მოცულობის ზრდაზე და უნდა ასწიოს საპროცენტო განაკვეთი”

– წერს რომან გოცირიძე სოციალურ ქსელში.

ვნახოთ, რა ქმედებებით უპასუხებს ეროვნული ბანკი ეკონომიკაში არსებულ გამოწვევებს. იმედია სებ-ის პოზიცია კვლავ დაბალი ინფლაციით თავის მართლება და რბილი მონეტარული პოლიტიკით ეკონომიკის წახალისება არ იქნება. არ გამკაცრება გამოიწვევს ეკონომიკის დამუხრუჭებას, დოლარიზაციის მაღალი დონის გამო მონეტარული პოლიტიკის გავლენა ეკონომიკურ ზრდაზე საკმაოდ დაბალია. ამდენად, მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებას ამ ეტაპზე მხოლოდ და მხოლოდ დადებითი ეფექტი ექნება.

[wpolling id=”6″ width=”” height=””]